ارزیابی دیدگاههای اقتصادی کاندیداها

روز گذشته کاندیداهای ریاست جمهوری در تلویزیون مناظره ای در مورد برنامه ها و دیدگاههای اقتصادی برگزار کردند. در بخش اول این مناظره مجری هشت سؤال پرسید و هر کدام از کاندیداها به آن جواب دادند. من این مناظره ها را ندیدم ولی خلاصه ای از آن را در سایت فرارو دیدم. در اینجا این خلاصه را می آورم. برای هر سؤال پاسخ خودم را هم ارائه کرده ام. همچنین به جواب هر کاندیدا نمره ای بین صفر و چهار داده ام و بلافاصله بعد از جواب هر کاندیدا آورده ام. کاندیدایی که پشت تریبون است در انتهای پاسخها مجدداً نظرش را ابراز کرده که آن را در نمره دهی دخالت نداده ام.
روشن است که این نمره دهی کلی تر و مبهم تر از این است که مبنای رای دهی یا رای ندهی کسی قرار گیرد. حتی اعتبار علمی چندانی هم ندارد. نه خلاصه اش کامل است، نه جوابهای من بدون نقص است و نه فرایند نمره دهی. این فقط تمرینی است برای دیدن نظرات کاندیداها و فکر کردن در مورد آنها. هر برداشت دیگری که از این نوشته بکنید گناهش گردن خودتان و پیانو بخورد توی سرتان!
اگر انتقاد دارید شفاف و روشن بنویسید بقیه بخوانند. اما فراموش نشود که اینجا وبلاگ خصوصی است. اگر نظر غیر محترمانه یا بی ربط بگذارید حذفش می کنم بدون لحظه ای تردید. اگر از این مطلب خوشتان نمی آید نخوانید. والسلام.
بر مبنای این نمره دهی، هیچیک از کاندیداها درس اقتصاد را پاس نمی کنند. نکتۀ جالب توجه این است که خیلی از جوابها ربطی به سؤال ندارد. (سال چهارم دبیرستان در امتحان انشا بدون چرکنویس/پاکنویس کردن یک انشای مفصل هشت صفحه ای نوشتم با کلی شعر و ضرب المثل و حکایت. نمره ام شد 17. با قیافۀ حق به جانب رفتم سراغ معلم. برگشت گفت اصلاً موضوع انشا رو خوندی که اینها رو نوشتی؟! روم کم شد حسابی. حالا قضیۀ کاندیداها هم همین قضیه است.)
نمرۀ کاندیداها از 32 (هر سؤال چهار نمره، هشت سؤال) عبارت است از:
ولایتی (15)؛ عارف (13)؛ روحانی (10)؛ حداد عادل (9)؛ قالیباف (8)؛ غرضی (5)؛ جلیلی و رضایی (4)

• سوال حیدری: مشکل اشتغال را چگونه و تا چه اندازه‌ای و تا کی مهار خواهید کرد؟

 جواب من: مشکل اشتغال مشکل تولید است. دولت نمی تواند خودش اشتغال ایجاد کند ولی می تواند مشکل واحدهای تولیدی را رفع کند. ساده تر شدن قوانین و کاهش دخالت دولت در تنظیمات ناظر به کسب و کار (بویژه قیمت محصول، استخدام و اخراج، واردات و صادرات، و مالیاتها) سبب می شود که انگیزۀ تولید و ایجاد اشتغال در بنگاههای متوسط و کوچک تقویت شود. ثبات اقتصاد کلان هم نااطمینانی در بازار را کاهش می دهد و فعالان را قادر به برنامه ریزی بلند مدت می کند. کاهش انحصارات و رفتار یکسان دولت با شرکتهای دولتی و خصوصی باعث رشد بخش خصوصی و افزایش اشتغال می شود. تصحیح قیمتهای اساسی مثل قیمت ارز و پول (بهره) هم تولید و اشتغال را کارآمد می کند. با این سیاستها انتظار می رود سرعت ایجاد شغل افزایش یابد. نرخ بیکاری ممکن است تا سالها بالا بماند. دلیل اول ورود جمعیت جوان به بازار است. دلیل دوم این است که افراد زیادی به خاطر چشم انداز ناروشن کاریابی از ورود به بازار کار انصراف داده اند. زنان تحصیلکرده مهمترین بخش این گروهند. با بهبود وضع بازار کار و ایجاد اشتغال این افراد وارد بازار خواهند شد و نرخ بیکاری را بالا نگاه خواهند داشت.

• غرضی: ظرف صدسال گذشته، ملت ایران دچار دولت‌هایی بوده که همه تورم‌زا بوده‌اند. این ریال ما معادل یک رویال بوده که در یک تاریخی معادل رویال کشور اسپانیا بوده و در ابتدای نهضت مشروطه یک ریال ما یک دلار بود. وقتی رضا شاه به قدرت رسید شد سه ریال. وقتی از کشور رفت شد 15 ریال. وقتی متفقین حمله کردند شد 20 ریال. دولت زاهدی آن را  کرد 35 ریال. دولت منصور کرد 6 تومان و 8 ریال. در دوره بنی‌صدر شد 300 ریال. در دولت مهندس موسوی با 40 تومان شروع شد و تا وقتی من وزیر بودم 50 تومان بیشتر نشد ولی بعدش شد 150 تومان. در دولت هاشمی شد 450 تومان، دولت خاتمی 1000 تومان و در دولت فعلی شد 3500 تومان. تا تورم حل نشود و کشور به تولید نرسد، وضع همین است. هزینه پول در کشورمان بالاست. ما در 100 سال گذشته تولید نداشتیم. اشتغال وقتی سامان پیدا می‌کند که تولید سامان یابد. تولید وقتی سامان یابد که هزینه پول به سمت نزولی برسد والا اشتغال مصنوعی است. اشتغال بعد از اینکه محکم جلوی تورم بایستیم می‌تواند تولید شود.

نمره: 1

• قالیباف: نکته‌ای که آقای غرضی اشاره کردند از یک نگاه درست است اما واقعیت این است که باید کارهای کوتاه مدت و دراز مدت برای اشتغال انجام دهیم. باید کارهای کوتاه مدت در اولویت باشد در راستای برنامه‌های میان مدت. رونق اقتصادی اساس کار است اما وقتی امروز توام هستیم با رکود و تورم، وقتی نمی توانیم نقدینگی اضافه کنیم باید نقدینگی فعلی را از سکه‌بازی و کارهای صوری به سمت تولید ببریم

نمره: 1

• حدادعادل: جناب غرضی به مساله تورم بیشتر از اشتغال پرداختند. البته تورم در اشتغال تاثیر زیاد دارد ولی در حال حاضر در امر اشتغال مسائلی داریم که نزدیک به  خود مساله اشتغال است. الان بازار کار متولی ندارد. در حال حاضر تعدادی کارخانه و کارگاه داریم که تعطیل شده و باید با حمایت از اینها و دادن یارانه و معافیت مالیاتی و استمهال دیون کمک کنیم که این کارخانه ها احیا شوند. و اگر در شرف تعطیلی است تعطیل نشود.

نمره: 1

• ولایتی: مطالبی که آقای غرضی فرمودند را می‌توان اینگونه تکمیل کرد. سیاست دولتها در گذشته چه قبل و چه بعد از انقلاب بیش از آنکه تولید محور باشد توزیع محور بوده. تولید را باید مردمی کنیم. در حوزه کشاورزی باید حمایت اساسی از کشاورز شود. در  حوزه صنعت هم باید حمایت درست شود. محصولات کشاورزی باید بیمه شود و کشاورز بازنشسته شود و محصولاتش خرید تضمینی شود.

نمره: 1

• رضایی: بیکاری و تورم دو چیز متفاوت است. بعضی وقت‌ها متناقض با هم عمل می‌کنند. منحنی فیلیپس در اقتصاد در این باره وجود دارد. اشتغال از شاغل و شغل درست می شود. هرکدام برنامه‌ای میخواهد که اشتغال را حل کنیم و بیکاری را از بین ببریم.

نمره: 1

• جلیلی: بیکاری مهمترین موضوع کشور است چون رشد جمعیتی که داشتیم به دوران نیاز به کارش رسیده. نیاز هست که بدان توجه  جدی شود. به 2 بخش باید توجه کرد. یکی بحث حمایت از تولید که باید ظرفیت‌های بخشی مانند کشاورزی و اقتصاد دانش‌بنیان و ارتباط صنعت و دانش توجه کنیم. بحث فناوری اطلاعات و نفت و فولاد و مسکن را باید توجه ویژه کرد. اشتغالی که خواهیم داشت باید در تولید باشد نه در شغل‌های کاذب. تولید باید رقابتی باشد. صنایع دستی هم جزو مزیت‌هایی است که میتواند چند میلیون شغل ایجاد کند.

نمره: 1

• عارف: حداقل یک میلیون فرصت شغلی لازم داریم. برای اینکه این اتفاق بیفتاد مهمترین کار احیای سازمان مدیریت است. باید صنعت نیمه تعطیل ما رونق یابد. باید سهم صنعت را از هدفمندی یارانه ها که 30 درصد است پرداخت کنیم. نقدینگی کشور را باید به سمت صنعت ببریم. جذب سرمایه های داخلی بخصوص بسیار مهم است. سرمایه ها وارد خرید ارز و طلا شده است متاسفانه.باید فضای کسب و کار رونق گیرد و اشتغال ایجاد شود. یکی از طرح های ویژه که بسیار مهم است و 200 هزار شغل ایجاد می کند، گردشگری است.

نمره: 2

• حسن روحانی: اشتغال مهمترین دغدغه مردم است. وقتی در جامعه ایرانی بیش از 3 میلیون نفر بیکار داریم و بیش از 800 هزار نفر نیروی متخصص فارغ التحصیلی که دوره دانشگاهی تمام شده و شغلی ندارند نشان میدهد مهمترین مساله جامعه امروز ماست. راه  حل اصلی این مساله بهبود شرایط کسب و کار است. متاسفانه قانون بهبود کسب و کار که در مجلس تصویب شده، آئین نامه اجرایی اش ابلاغ نشده است. در کنار این آموزش نیروی انسانی متخصص و ماهر به عنوان یکی از راه های کار است.

نمره: 2

• غرضی: امکان ندارد شما در تولید رقابت خارجی را به حساب نیاورید. تولید رقابت جهانی دارد. در تمام دنیا هزینه پول برای تولید یکی دو درصد است. در ایران هزینه پول بیش از تورم است. تورم 20 درصدی و هزینه پول 25 درصدی هیچ سرمایه‌ای را برای تولید نمی‌گذارد. بزرگانی که اینجا نشستند، در دولت ها بوده اند و این وضعیت نتیجه کار دولت هاست. از یک موضوع تغافل شد و آنکه تورم باید بیاید روی 2 و 1 درصد. هزینه پول باید برود روی 3 درصد. رقبای شما ترکیه و چین و هند هستند. شما در سال 40 میلیارد دلار واردات داشتید. نیازهایی مانند گوشت و روغن و کره وارد شده است. تمامی کسانی که به این تولیدات میپرداختند به خاطر هزینه بانکی زیاد تولید را رها کرده اند. تولید حمایت سیاسی اجتماعی و... نداشته و به همین خاطر شکست خورده است.

محمدرضا عارف به قید قرعه پشت تریبون رفت.

• سوال: نظام و برنامه شما برای تعامل با سایر قوا و نهادهای نظارتی کشور چیست؟

جواب من: (سؤال اصولاً سیاسی است. متخصصین علوم سیاسی بهتر از من این را جواب می دهند.) هر یک از سه قوه وظایفی دارند که اگر دیگری بخواهد انجام دهد علاوه بر مشکل قانونی به مشکل کارآمدی بر می خوریم. طبق قانون اساسی نقش قوۀ مجریه اجرای قانون است نه وضع آن. قوۀ مجریه می تواند با ارائۀ لوایح و نیز ارائۀ نظرات در مورد طرحها در فرایند شکل گیری قانون مشارکت داشته باشد. همچنین بخشی از تنظیمات بازار در اختیار قوۀ مجریه است. اما بعد از تصویب قانون وظیفۀ قوۀ مجریه اجرای آن است. همچنین فعالیتهایی که ناظر به تخطی از قانون است در حوزۀ وظایف قوۀ قضائیه است نه قوۀ مجریه. هر قوه در حوزۀ خودش اختیار کامل دارد ولی در حوزۀ دیگری نمی تواند وارد شود. مرزها را هم قوانین کشور تعیین می کند. روشن کردن این مرزها مهمترین گام در مسیر تعامل سه قوه است.

• عارف: مهمترین  مشکل ریشه مشکلات اقتصادی حاکمیت یکپارچه یک جریان سیاسی یعنی اصولگرایان بر اقتصاد کشور در هشت ساله گذشته و کنار گذاشتن جریان دیگر است. برخی نظامیان و شرکت های وابسته به نهادهای نظامی در امور اقتصادی دخالت کردند که این فضا را برای مشارکت اقتصادی تنگ کرده. خصوصی سازی به صورت ناقص انجام شده است. بین 10 تا 15 درصد به بخش خصوصی واگذار شده و بقیه عملا به بخش های نیمه دولتی. به خاطر مشکلاتی که با دنیا داریم نمیتوانیم از ارتباط با کشورهای دنیا برای بهبود اقتصادمان کمک بگیریم. اگر اصل 44 را جدی دنبال کنیم بسیاری از مشکلات اقتصادی حل می شود. یک جریان سیاسی نمیتواند کشور را اداره کند، این را باید بپذیریم. مبنا را باید بر شایسته سالاری بگذاریم. با توجه به ضرورت تعامل بین قوا باید قوای مختلف در یک فضای صمیمی مشکلات را حل کنند. نباید اختلاف نظر و مشکلات قوا به جامعه کشیده شود. اگر به موردی رسیدیم که نمیتوانستیم حل کنیم، می‌توانیم از رهبر معظم انقلاب کمک بگیریم.

نمره: 0

• حدادعادل: آقای عارف مساله را بیش از حد سیاسی کردند. گناه مشکلات کشور را به دوش اصولگرایان گذاشتند. با این موافقم که کشور نباید از نیروهای کارشناس و خدوم با هر تغییر دولتی خالی شود اما فرضا اگر این اتفاق در دوره اصولگرایان افتاده، نظیرش در دوره اصلاح طلبان افتاده است.  مگر در دوره اصلاح طلبان با اصولگرایان چه کردند؟ اگر اشکال شما وارد باشد، به همه دولت ها وارد است. اگر من موفق به اداره کشور و ریاست جمهوری شوم، سعی میکنم مساله گرایش های سیاسی را از نیروهای کارشناسی و متخصص و خدمتگزار جدا کنم.

نمره: 0

• روحانی: مهمترین مساله در این زمینه این است که از نگاه فردمحوری و استبداد رای فاصله بگیریم. از متخصصان استفاده کنیم. نگذاریم صاحب نظران جامعه منزوی شوند و حتی از فعالان اقتصادی بخش خصوصی و تعاونی و کارآفرینان استفاده کنیم. سازمان هایی مانند مدیریت باید احیا شود. دولت باید به صورت فراجناحی اداره شود و نباید نیمی از مدیران را کنار بگذاریم. فکر میکنم در کنار اینها باید آزادی بیان را هم در جامعه داشته باشیم. نقد آزاد اگر در جامعه نباشد، نظام تصمیم گیری وقتی اشکال و ایرادی دارد، تصحیح نمی‌شود. نقد نعمتی است برای تصحیح در اشکالات.

نمره: 0

• ولایتی: نکته ای که آقای عارف فرمودند، یک متممی نیاز دارد. حتما باید از نیروهای متخصص با سلایق مختلف سیاسی استفاده شود که دولت محروم نماند ولیکن یک وجه مشترکی جریان های سیاسی داشته باشند و آن اینکه به نظام و ولایت فقیه و قانون اساسی در قول و فقه پایبند باشند. از زمان مونتسکیو به بعد تفکیک قوا صورت گرفته. بنا به اهمیت و پیچیدگی حکومت قوای سه گانه تشکیل شده. باید قوه مجریه قانونگرا باشد و در برابر رای قوه قضائیه خاضع باشد. اگر کابینه تشکیل میدهد این کابینه مرکب از وزرای متخصص باشد و هر وزیری در حوزه خودش اختیار رئیس جمهور را داشته باشد. اینگونه نیست که دولت را به تیم فوتبال تشبیه کنیم.

نمره: 4

• رضایی: خوشبختانه چون جزو هیچکدام از دعواها نبودم، قضاوت صحیح تری بتوانم بکنم. نه جزو دولت خاتمی بودم که اصولگراها را بیرون بریزم و نه در دولت احمدی نژاد بودم که اصلاح طلبان را بیرون بریزم. هیچکدام از اینها را قبول نداشتم. البته آقای عارف به سوال جواب نداد. آقای عارف نگفت که در دوره خودشان مشکلی نبود؟ آیا شما میتوانید با مجلس اصولگرا تعامل کنید؟

نمره: 0

• جلیلی: وقتی می توانیم تصمیم صحیح اقتصادی بگیریم که مبتنی بر گفتمان نظام و انقلاب باشد که بتواند پیشرفت را برای ما به ارمغان بیاورد. در زمان آقای عارف مبانی نظری که برنامه چهارم را نوشتند کاملا مخالف بود و نمیتواند پیشرفت را برای کشور داشته باشد. سه عنصر اساسی را باید در تصمیم سازی و تصمیم گیری مشارکت دهیم . اولینش خود مردم هستند. در کشاورزی باید از خود مردم سوال شود. نباید فقط از گروه های سیاسی سخن بگوییم. نکته دیگر بحث خود هماهنگی در دولت است. الان نزدیک 40 شورا داریم که در مساله اقتصادی تصمیم گیری میکنند اینها باید با یک آهنگ عمل کنند. بین قوا اگر قانون مبنا قرار بگیرد مشکلی پیش نمیاید.

نمره: 0

• قالیباف: آغاز بحثمان اقتصادی بود اما در سوال دوم همه رفتند دنبال بحث سیاسی. مهمترین دغدغه من همین است. وقتی بناست اقتصاد را حل کنیم چکار به سیاست زدگی داریم؟ مردم به اینها کاری ندارند، مردم می گویند مشکل ما را حل کنید. نباید دغدغه مردم را فراموش کنیم. شورای شهر اول را اختلاف سیاسی حل کرد. در شورایی که 8 سال خدمتشان بودم هم اصولگرایان هستند هم اصلاح طلبان اما مشکل مردم دارد حل می شود. ما باید بر اساس یک سند برنامه پیش برویم. نباید سلیقه ای عمل کرد.

نمره: 0

• غرضی: من متولد 1320 هستم. نسل من انقلاب کرده و جنگیده و سازندگی کرده و 98.2 آرای ملت را جمع کرده. فروکاستن جمهوری اسلامی به احزاب و گروه ها ظلم به انقلاب است. این دولت ها 1200 میلیارد درآمد داشتند و امورز 600 میلیارد تومان بدهکاری دارند. حاکمیت ایجاب می کند که مردم را در مدار انقلاب نگهداریم. مردم تحمل کردند. هنوز هم میخواهیم کشور را به گروه های سیاسی تقسیم کنیم؟ این خلاف شان انقلاب و امام و رهبری است. کشور یک واحد متحد است. شما متحد شوید دست در جیب فقرا  نکنید و بعد هر کار سیاسی خواستید بکنید.

نمره: 0

• عارف: مگر می شود بدون توسعه سیاسی توسعه اقتصادی داشت؟ باید همزمان پیش بروند. خطاب به جلیلی: اگر مبانی برنامه چهارم زیر سوال است چرا مجلس اصولگرا آن را تصویب کرد؟ خطاب به رضایی: مگر من گفتم دولت اصلاحات اشکالی نداشته؟ همه دولت ها اشکال داشتند. من عملکرد دولت خاتمی را می گویم که بهترین رابطه را با مجلس اصولگرای پنجم داشته است. دعوایی بین دو رئیس قوه نبود که در صحن علنی مجلس مطرح شده و همه مردم را ناراحت کند. با قوه قضائیه هم کمیته مشترک تشکیل دادیم و مسائل را حل می کردیم.صحبتی که آقای ولایتی مطرح کرد مهم بود. هر مسئولی که در سطح جمهوری اسلامی فعالی می کند باید وفاداری اش به قانون اساسی و نظام را اثبات کرده باشد.

محسن رضایی به قید قرعه پشت تریبون قرار گرفت.

• سوال: برنامه دولت شما برای تامین مسکن و مهار قیمت آن چیست؟

جواب من: تامین مسکن به دولت ربطی ندارد. مهار قیمت مسکن هم وظیفۀ دولت نیست. بازار مسکن بازاری است دست مردم. هم در بخش عرضه و هم در بخش تقاضا. دولت (به معنای اعم آن شامل تمام قوا و شهرداریها) استانداردهای مسکن را وضع می کند و بر اجرای آن نظارت می کند. همچنین شهرداریها در صورت نیاز به گسترش شهرها مناطق جدید را وارد بازار می کنند و با عرضۀ زیر ساختارها مانند راه و آب و برق آنها را برای ساخت و ساز آماده می کنند. در سوی دیگر تصحیح نرخ بهره سبب می شود که سوددهی بازار مسکن در مقایسه با سایر بازارها روشن مستقل از رانت نرخ بهره باشد. در این شرایط است که قیمت صحیح برای مسکن به ظهور می رسد. این قیمت البته برای تهران بسیار بالاتر از سراب  و برای سراب بالاتر از روستای علی کمر خواهد بود. تنها نکتۀ باقی مانده کمک به اقشار خیلی کم درآمد برای تهیۀ مسکن با حداقل استاندارد است که در سیاستهای مسکن جای نمی گیرد بلکه تحت سیاستهای حمایتی بحث می شود.

• رضایی: کاش روش بهتری برای مسئله اقتصادی پیش گرفته می شد و ما تخصصی تر به مسئله می پرداختیم. آنها که میخواهند فرمان اداره کشور را به دست بگیرند مهمتر از کارشناسانشان هستند. ما در اداره کشور باید کار را به مردم بدهیم. مردم در اقتصاد و مسکن و بسیاری از کارهای دیگر نیستند. مسکن مهر طرح خوبی بوده ولی باید بهتر اجرا می شد. نباید منابعش از بانک مرکزی و بدون پشتوانه شکل میگرفت. قیمت مسکن در تهران به صورت سرسام اور بالا رفته و تمام برنامه ریزی های مسکن را از بین برده. توجه جدی به مسکن خواهم کرد. با اصلاحات در مسکن مهر آن را ادامه میدهیم. نباید پروژه ها را نیمه تمام بگذاریم که هزینه پشت سر هزینه به بار بیاید. مقرراتی که برای محدوده شهرها به وجود آمده بر اساس معماری نوین ایرانی نیست و باید بازنگری شود.  جایگاه شهرسازی را نوعی تغییر میدهیم که فرصت های جدیدی برای مسکن ایجاد شود. وام مسکن به خاطراینکه خود مسکن تبدیل به کالای اقتصادی و تجاری و درآمدزایی شده  مانع از آن می شود که تسهیلات قابل توجهی به آن داده شود. باید مسکن از دارایی به سرمایه گذاری تبدیل شود و وام های بیشتری در اختیار مردم قرار دهیم.

نمره: 1

• قالیباف: بحث مسکن از اولویت دار ترین بحث های دولت من خواهد بود. بیشترین سهم درآمد مستضعفین صرف کرایه خانه می شود. مسکن که توسعه یابد مستقیما 250 هزار شغل ایجاد می کند. باید کیفیت ساخت مسکن را بالا ببریم. بافت فرسوده از معضلات کشور است. وقتی در تهران امکانات هست چرا در بیابان مسکن می سازیم که باز هم نیاز به زیرساخت داشته باشیم. اگر در تهران بافت های فرسوده را درست کنیم نیازی نیست به پرند برویم.

نمره: 1

• غرضی: هر دولتی به کشور به صورت بخشی نگاه کند دچار صدمات گذشته می شود. بخشی نگری باعث فرسودگی بخش و از بین رفت دولت می شود. اینکه هر دولتی در 100 سال گذشته گفته یک روز آموزش و پرورش و یک روز مسکن و یک روز کار دیگر را بکند و بخش وسیعی از منابع را صرف آن کند و از بقیه سیستم دفاع نکند، به همین وضع امروز دچار می شویم. بخش اصلی گرفتاری عدم مسکن برای این است که اشتغال نداشتند و نتوانستند پس انداز کنند.  دولت در 2 کلمه خلاصه می شود. تورم و اشتغال.

نمره: 0

• جلیلی: در بخش مسکن 2 تقاضا داریم، یکی تقاضای واقعی است که سالی 850 هزار ازدواج داریم که به مسکن نیاز دارند و باید به آن پاسخ داده شود. مسکن مهر پاسخی به این نیاز بود و باید ادامه یابد. همینطور اصلاحات در بافت های فرسوده. اما بخشی از مسکن هم بخاطر نگاه های سوداگرانه است. به دلیل تورم در زمین و مسکن سرمایه گذاری می کنند. اگر نتوانیم سیاست های اساسی داشته باشیم هرقدر هم مثل مسکن مهر تولید کنیم نمیتوانیم موفق باشیم. لذا باید تورم و نظام مالیاتی اصلاح شود. و مدیریت سرمایه کنیم تا به سمت تولید برود نه به سمت بورس بازی. باید سیاست گذاری منطقه ای در بخش مسکن داشته باشیم.

نمره: 1

• عارف: یکی از مهمترین دغدغه های مردم مساله مسکن است.بالا رفتن سن ازدواج و طلاق ناشی از همین مساله است. مسکن مهر به خاطر بی توجهی به تسهیلات زیربنایی و رفاهی و به خاطرتورم زایی بالا و همچنین اجرای آن در خارج از شهرها کمی ناموفق بود و به همین دلیل طرح مسکن ماندگار را پیشنهاد کردیم. تا آرامشی را به خانواده ها برگردانیم.

نمره: 1

• حدادعادل: مسکن مهر اقدامی مفید بود. دولت هم زیاد زحمت کشید و خیلی ها صاحب خانه شدند. سوداگری مسکن را هم کاهش داد اما اشکالاتی هم داشت. یکی اینکه زیرساخت های لازم در کنار خانه ها ساخته نشد. زندگی در شهر فقط زندگی در خانه نیست. زندگی جز سرپناه چیزهای دیگری هم نیاز دارد.

نمره: 1

• روحانی: تامین مسکن ارزان برای نسل جوان جزو برنامه های من است. قیمت مسکن در سالهای اخیر رشد 82 درصدی برای کلنگی 52 درصدی برای آپارتمان داشته. طرح مسکن مهر کار پسندیده ای بود اما دچار مشکلاتی شده است. قرار بود 200 هزار ساخته شود تبدیل به یک و نیم میلیون شد. لذا با شتاب زدگی کار انجام گرفت و امروز این ساختمان ها عیوب فراوانی دارد و برای تکمیل اینها 465176 میلیارد ریال نیاز است. و امروز بانک مسکن به خاطر همین طرح 203597 میلیارد ریال از بانک مرکزی استقراض  کرده لذا این طرح اشکالات فراوانی دارد اما چاره ای نیست جز مرتفع کردن آن و کامل کردن طرح بدون نواقص.

نمره: 1

• ولایتی: همانطور که بعضی دوستان فرمودند کاری که صورت گرفته درست بوده و باید پاسخی به این نیاز مردم به مسکن داده می شد اما منحصر کردن آن به دولت کار درستی نبود. برای افراد کم بضاعت سرمایه  گذاری دولت اشکالی ندارد اما باید با فراهم کردن امکانات برای ورود بخش خصوصی باید تکمیل شود. عیوب مسکن مهر باید برطرف شود. گاز و برق و آب و ... باید برای این مسکن ها تامین شود. علت اینکه در نقاط دور افتاده تاسیس شده برای جلوگیری از مهاجرت  از روستاها و شهرهای کوچک به مرکز است و این سیاست درستی بوده است. در کشور ما عمر متوسط ساختمان ها 50 سال است ولی در اروپا 150 سال. باید مسکن ها در کشور به صورت مقاوم ساخته شود.

نمره: 3

• رضایی: مشکل ما معماری ایران است. شهرهای ما و روستاهای ما، توسعه شهری ما، به هیچوجه در چارچوب معماری کلان نیست که اشتغال و درآمدزایی مردم و زیرساخت ها و ... دیده شده باشد. ما اگر بخواهیم اصلاح اساسی در مساله مسکن انجام دهیم اول باید مشخص کنیم هر شهر چقدر توسعه یابد و جمعیتش چقدر باشد و اشتغالش چگونه باشد و... تا این کار را انجام ندهیم  مساله مسکن حل نمی شود. برای مسکن 70 درصد وام را باید دولت با تسهیلات بدهد و مردم 30 درصد برای مسکن هزینه کنند. مسکن مهر را ادامه میدهم .خوشبختانه همه دوستان موافق بودند که این کار را ادامه بدهیم

روحانی بر اساس قرعه کشی پشت تریبون قرار گرفت.

• سوال: برنامه شما برای گسترش عدالت اقتصادی چیست؟

جواب من: عدالت اقتصادی یعنی اینکه هر فردی این فرصت را داشته باشد که فکر و سرمایه و نیروی کار خود را به کار اندازد و ارزش اقتصادی تولید کند و از منافع آن استفاده کند. نقش دولت هم در این میان آسانتر کردن این کار با عرضۀ کالاهای عمومی مثل امنیت و زیر ساختارها است. همچنین دولت با فراهم کردن حداقلهای لازم برای افراد بسیار کم درآمد از ایجاد فقر شدید (که مانع از بهره بردن از فرصتها در جهت بهبود وضع می شود) جلوگیری می کند.

• روحانی: عدالت یعنی هر چیزی در جایگاه خود قرار گیرد. اولین مساله تولید است که باید در جایگاه خودش قرار گیرد. امروز در شرایطی که هستیم به جای آنکه به تولید داخلی کمک کنیم به واردات روی آورده ایم. این بزرگترین بی عدالتی است. عدالت این است که در شرایط فشار دشمن بتوانیم در داخل به تولید کمک کنیم  و تولید داخلی را افزایش دهیم و بر مقدار واردات کاسته کنیم. می بینیم شعارهای سیاسی ما با عملکرد اقتصادی ما سازگار نیست. در شعار، شعار مقاومت می دهیم اما در شعار اقتصادی در مقام عمل مقاومتی در کار نیست. الان باید سیاست اقتصادی ما با سیاست سیاسی ما کاملا منطبق باشد و در یک مسیر قرار داشته باشد. ولی امروز می بینیم این دو مسیر کاملا جداست. امروز وقتی این همه بیکار در جامعه ما وجود دارد هیچ شاخصی برای بی عدالتی نیست. حتی شاخص  هایی که معروف است برای ضریب جینی، می بینیم آخرین اعلامی که بانک مرکزی کرده این است که بعد از اجرای یارانه ها 2 دهک بالا و 2 دهک پایین متنعم شدند و 6 دهک وسط در فشار بیشتر قرار گرفتند. کارخانه کفش ملی یک روزی جزو افتخارات ما در بین کشورهای همسایه بود اما امروز به انبار ماشین سایپا تبدیل شده. پارس الکتریک به لانه کبوترها تبدیل شده. یعنی عدالتی بین نیازهای واقعی و عملکرد واقعی دولت وجود ندارد.

نمره: 1

• جلیلی: عدالت را باید اصل بدانیم و مقدم  حتی بر پیشرفت. اگر توانستیم عدالت را برای همه مردم کشور فراهم کرده و فرصت بروز استعدادشان را فراهم سازیم، مشکلات حل می شود. عدالت اما باید به صورت ساختاری و نهادینه شکل بگیرد. نه به صورت حرکات مقطعی. یک مساله مهم عدالت در تخصیص منابع است. اینکه در بهره‌برداری از سهم تولید چگونه داریم عادلانه تقسیم می کنیم، بسیار مهم است.

نمره: 0

• غرضی: اولین بخش عدالت آن است که دولت دست خود را از جیب مردم دربیاورد. وقتی دولتی ارز موجود کشور را از 7 تومان به 3500 تومان میرساند دارد جیب مردم را خالی می کند. باید دست کسی که در جیب فقراست را قطع کرد. دولت متورم بیش از درآمدش هزینه می کند و فقرا را فقیر تر و اغنیا را قوی تر می کند. این روشهای ناقص که در دولت های مختلف انجام شده منجر به ضعف فقرا و قدرت اغنیا شده است. صدسال است که 100 ین ژاپن یک دلار است. ما باید از دیگران درس بگیریم. عزیزانی که میخواهند کشور را اداره کنند باید به مردم تعهد بدهند که وقتی میخواهند دولت را ترک کنند قیمت دلار چقدر خواهد بود؟

نمره: 0

• ولایتی: معنی عدالت را فرمودند اما در عمل یعنی امکانات موجود در کشور به طور یکسان در اختیار مردم قرار گیرد. اعم از امکانات مالی و تحصیلی و ... هر ایرانی در داخل و خارج، ایرانی است و باید به طور یکسان از امکانات موجود استفاده کند. اما عدالت به تنهایی بدون پیشرفت به معنای تقسیم عادلانه فقر است. عدالت و پیشرفت باید با هم توام باشند تا هم عدالت را داشته باشیم و هم پیش برویم. پیشرفت بدون عدالت هم یعنی افزایش فاصله طبقاتی.

نمره: 4

• عارف: عدالت را نباید یکسانی توزیع فقر قلمداد کنیم. باید تولید ثروت و رشد اقتصادی داشته باشیم. در برنامه سوم رشد اقتصادی 6 درصد را داشتیم. به نظر می رسد در حال حاضر به رشد بالاتر یعنی 8 درصد نیاز داریم. اولویتمان باید به نقاط غیربرخوردار و نقاط مرزی باشد. باید تلاش کنیم تعداد فقرا را کمتر کنیم.

نمره: 2

• قالیباف: عدالت نه گفتنی است و نه شنیدنی. عدالت عملی است که باید اتفاق بیفتد و مردم آن را بچشند. آحاد ملت از هر قوم و مذهبی باید از امکانات فراهم باشند. نباید همه‌اش به مرکزیت توجه شده و هر چه از مرکز دور شدیم محرومیت بیشتر شود. نباید فقط یک قشر خاص را ببینیم. هر چقدر از عدالت  حرف بزنیم و رشد اقتصادی نباشد، شعاری بیش نیست. من در نیروی انتظامی عدالت در امنیت را با 110 برقرار کردم. در شهرداری تهران محکم گفتیم مناطق محروم در اولویت هستند. درآمد شهرداری را بالا بردیم و رشد جنوب شهر را چند برابر کردیم.

نمره: 0

• حدادعادل: دهه کنونی دهه پیشرفت و عدالت نامیده شده و این  نامگذاری بی سبب نبوده است. برخی نظریه های پیشرفت خارج از مبانی اسلامی، به پیشرفت بیشتر از عدالت اهمیت می دهد. ما شاهد برخی از این انحرافات و کجروی‌ها در مبانی برنامه چهارم بودیم. وقتی این برنامه در مجلس تصویب شد، به این ایرادات پرداختیم.. باید عدالت وپیشرفت با هم باشد و هیچکدام به قیمت فراموشی دیگری نباشد. یکی از نمونه های تامین عدالت همین هدفمندی یارانه هاست. برخی خانواده ها چندین اتومبیل دارند و برخی هیچ اتومبیلی. نباید آنکه چند اتومبیل دارد یارانه فرد غیربرخوردار را استفاده میکرد و هدفمندی یارانه ها برای همین اجرا شد.

نمره: 0

• رضایی: در طی 6 ماه گذشته شاید بیش از 250 شهرستان رفتم. در بازار و مزارع و کارخانجات با تمام وجود احساس  کردم با آرمان بزرگ عدالت، فاصله زیاد داریم. تبعیض و پارتی بازی و رشوه در بسیاری از ارکان کشور و قوه قضائیه نفوذ کرده و اجازه توزیع عادلانه ثروت را نمی دهد. دوستانی که اینجا  هستند و در دولت ها بودند پاسخ دهند که چرا اینگونه شده؟ زمان شعار دادن گذشته است.

نمره: 0

• روحانی: نکاتی که دوستان فرمودند هرکدام بعدی از مساله بود. در مساله عدالت، باید با رانت و فساد مبارزه شود. متاسفانه با اینها در سالهای اخیر بیشتر مواجه بودیم. عدالت فرصت برابر برای کل مردم است و برای کل اتباع ایرانی. همه اقوام و مذاهب. زن و مرد. در بعضی بخش ها بخصوص فصل سوم قانون اساسی را بهتر اجرا کنیم. در بحث عدالت اجتماعی باید حمایت از محرومین را در اولویت خود قرار دهیم و آنها که حقوق ثابت دارند مانند کارمندان. الان بیکاری در میان زنان بسیار زیاد است. 66 درصد زنان 20 تا 29 ساله بیکار هستند. یکی از راه های عدالت این است که در امکاناتی که در کشور هست از لحاظ فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی، همه احساس  کنند به طور برابر دارند از اینها استفاده می کنند. یکی از مهمترین مسائل بحث تمرکززدایی است. امروز استانها احساس میکنند توان اداره خود را دارند ولی الان تهران برای آنها تصمیم گیری می کند. باید به استانها اختیارات بیشتری داده شود.

حدادعادل طبق قرعه کشی پشت تریبون قرار گرفت.

• سوال: برنامه دولت شما برای مواجهه با کاهش درآمدهای نفتی در اولین سال دولتتان چیست؟

جواب من: کاهش درآمد نفتی یعنی امکان کمتر برای مصرف و نیاز بیشتر به افزایش تولید و افزایش بهره وری. تعارف هم نداریم. در نتیجه باید مصارف دولتی تا حد امکان کاهش یابد، قیمتهای کالاهای دولتی (بخصوص سوخت) به سمت واقعی شدن پیش رود تا مصرف کاهش یابد. همزمان عواملی که تولید و صادرات را مختل می کند (مثل قیمت گذاری کالاها و ارز) باید کاهش یابد. بعلاوه اصلاح نظام مالیاتی باید ادامه یابد تا وابستگی مستقیم به نفت کاهش یابد. در بلند مدت ما نیازمند صندوق ذخیره هستیم با تعریف اقتصادی آن.

• حدادعادل: برای مقابله با آثار ناشی از کاهش درامدهای نفتی باید در درجه اول به صادرات غیرنفتی توجه کنیم. ما میتوانیم با افزایش صادرات غیرنفتی جای خالی صادرات نفتی را پر کنیم. کشور ما کشوری است که از نظر کشاورزی امتیازات بالایی دارد. تنوع اقلیمی دارد. ما میتوانیم صادرات کشاورزی داشته باشیم. میتوانیم از مزایای گردشگری برای تامین ارز به جای کاهش ارز ناشی از فروش نفت استفاده کنیم. از دالان عبوری، کریدور ترانزیتی شمال جنوب استفاده کنیم. باید در کنار اینها دولت انضباط مالی خود را افزایش دهد. ریخت و پاش و مصرف زیاد ما را به ارز نفتی محتاج تر می کند. میتوانیم با افزایش انضباط مالی راه های دیگری را هم تعقیب کنیم. اقتصاد مقاومتی از جمله اموری است که میتواند کشور را در برابر مسئله نفت بیمه کند. مراد از اقتصاد مقاومتی، عوض کردن شیوه اقتصاد است. پوست اندازی و نوسازی اقتصادی است. توجه به تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی است. دولت من در آینده برای کاهش ارز ناشی از نفت، باید سبک زندگی اسلامی را در کشور حاکم کند. ما نمیتوانیم به سبک زندگی غربی زندگی کرده و طعمه توطئه غرب شویم.

نمره: 3

• روحانی: چینی ها سنگ های قیمیتی ما را از روی کشتی میخرند و برمیگردانند دوباره به کشورمان. ما متاسفانه داریم خامفروشی می کنیم. باید نفت را فرآورده کنیم و جلوی خام فروشی را بگیریم. باید موانع صادرات را برداریم تا بتوانند با صادرات غیرنفتی، جایگزینی برای ارز نفت باشند. ظرفیت های خالی صنعت ما که بالای 40 درصد است را باید پر کنیم. باید مرکز صادرات برق برای منطقه باشیم.

نمره: 2

• عارف: جهت گیری کلی ما اقتصاد بدون نفت است باید وابستگی بودجه به نفت را به صفر برسانیم. باید  نفت را به ثروت ماندگار تبدیل کنیم. در کوتاه مدت باید انضباط مالی و کاهش هزینه های دولت را پیگیری کرده و کاهش تصدی دولت را انجام دهیم. باید تشکیلات دولت تحدید باشد. میتوانیم مزایای خوبی از تجارت و ارتباطات و پروازهایی که از فراز ایران هست داشته باشیم. توسعه فناوری ارتباطات و اطلاعات به ما کمک زیادی می کند. افزایش بهره‌وری از مسائل بسیار مهم دیگری است که باید هر دولتی که روی کار می آید در دستور کار قرار دهد.

نمره: 3

• جلیلی: هرچه وابستگی ما به نفت کمتر بشود یک فرصت خواهد بود چرا که میتوانیم از ظرفیت های دیگر کشور بهتر استفاده کنیم. مزیت نسبی در بسیاری از موارد داریم که یکی از آنها بحث عبور و مرور و ترانزیت است که اگر از ظرفیت آن استفاده کنیم بیش از درآمد نفت برای ما درامدزایی خواهد داشت. بحث دیگر جلوگیری از خام فروشی در نفت و کالاهای دیگراست. اگر به اینها توجه کنیم درامدهای ارزیمان قابل مقایسه با وضعیت فعلی نخواهد بود. برخی کالاهای اساسی به راحتی قابل تولید در کشور است. متاسفانه برای برخی کالاهای غیرضروری الان دارد ارز صرف می شود.

نمره: 1

• ولایتی: فروش نفت خام باید با محصولات فرآینده شده نفتی جایگزین شود. از ویژگی های ترانزیتی خودمان باید برای حمل و نقل استفاده کنیم. خریدن گاز از برخی کشورها و فروختن به اروپا وترکیه هم میتواند راهکار مناسبی باشد.

نمره: 1

• قالیباف: در این بخش باید نگاه کنیم که کاهش فروش نفت تهدید است یا فرصت. اگر تدبیر کنیم فرصت است و اگر سوءتدبیر داشته باشیم تهدید است. کاهش هزینه دولت باید باشد. تقویت بخش خصوصی. هدایت نقدینگی به سمت تولید و ... را باید در نظر داشته باشیم. شهرداری در طول 50-60 سال گذشته همیشه 30 درصد هزینه خود را از دولت می گرفته اما امروز به 5 درصد رسیده شهرداری تهران بدون نفت دارد کارهایش را انجام می دهد. در ابتدای سال 80 در اصلاحات، قیمت نفت 10-11 دلار شد. یکی از کارهای خوب آنموقع این بود که رشد صنعت ما دو رقمی شد.

نمره: 2

• غرضی: به مدت 4 سال وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران بودم. در دولت دفاع هزینه کشور به سالی 15 میلیار دلار رسید. در سازندگی 18 میلیارددلار. اصلاحات 28 میلیارددلار. در دولت اخیر چون درامد سنگینی حاصل شد و اکثریت قریب به اتفاقش صرف واردات شد آمریکایی ها به این نتیجه رسیدند که هزینه کشور 100 میلیارد دلار است و اگر جلویش را بگیریم کشور ساقط می شود. اگر هزینه دولت اصلاحات را 10 درصد هم گران کنیم میشود حدودا 35 میلیارد دلار که هزینه بالایی برای کشور نیست. عرضم این است که محکم بچسبیم تولید را در این مقطع به سامان برسانیم تا احتیاجی به دلار اضافی نداشته باشیم.

نمره: 1

• رضایی: نمی توانیم بگوییم کاهش درآمد نفتی تهدید نیست.تهدید است اما باید به فرصت تبدیل شود. راهکار این است که دولت را از اقتصاد بیرون کشیده و مردم را فعال کنیم. مساله بازارچه های مرزی و کشاورزی و ... باید مد نظر قرار بگیرد. ما یک میلیون بشکه نفت اضافه داریم که الان به فروش نمی رسد. با ایجاد پالایشگاه موبایل در کشور، یک ظرفیت بزرگی از فرآورده های نفتی به وجود می آوریم و به کشورهای دیگر فرآورده می فروشیم.

نمره: 1

• حدادعادل: ملت ایران بداند ما میتوانیم بدون وابستگی به نفت وضعیت خوبی داشته باشیم. واردات در 92، 53 میلیارد دلار و صادرات غیرنفتی 32 میلیارد دلار. 30 میلیارد دلار کالای واسطه ای بوده اما 8 میلیارددلار، تجملی مانند خودروهای سواری تجملی و ... بوده که عده ای با آن مانور تجمل میدهند و وارد نکردنش هیچ مشکلی برای کشور پیش نمی آورد. اگر بتوانیم 8 میلیارد دلار را حذف و 15 میلیارد سایر به 10 دلار برسانیم، آنگاه فقط 11 میلیارد دلار عدم موازنه صادرات و واردات داریم که میتوانیم از سایر راه ها مانند کشاورزی آن را تامین کنیم.

قالیباف طبق قرعه کشی پشت تریبون قرار گرفت.

• سوال: گام های عملی دولت شما برای تقویت تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی و بهبود فضای کسب و کار چیست؟

جواب من: حمایت از تولید ملی یعنی اجازۀ رشد و توسعه دادن به افرادی که می خواهند فعالیت اقتصادی بکنند. این فعالیتها در سایۀ قواعد شفاف، تنظیمات حداقلی بازار، عدم دخالت در کمیتها و قیمتها (بخصوص قیمت کالا، بهرۀ بانکی، و ارز) و در حضور ثبات متغیرهای کلان اقتصادی میسر است. در جهان امروز بدون ارتباط با سایر کشورها نمی توان اقتصادی شکوفا داشت. در نتیجه سیاست خارجی هم باید به کمک تولید بیاید.

• قالیباف: برنامه 2 ساله دارم ولی در بحث مربوط به تولید، سهم تولید را از یارانه در اولویت اول قرار میدهیم. نقدینگی را هدایت میکنیم.الان نقدینگی در جامعه رهاست. سفته بازی را از جامعه  جمع میکنیم. به درآمدهای بدون تولید مالیات های قابل توجهی در نظر میگیریم. استقلال به بانک مرکزی می دهیم که 7 برابر نقدینگی در کشور اتفاق نیفتد. ثبات در سیاست ها خواهیم داشت تا هر هفته و هر ماه یک رانت برای کسانی که یک شبه میلیاردر شوند ایجاد نشود. کاهش فشار تحریم را در اولویت قرار می دهیم. دهکهای پایین جامعه را برایشان سیاست های جبرانی مانند بیمه قرار می دهیم. ما از عدالت صحبت میکنیم نه از مساوات. کیفیت را بالا می بریم در کالاها. اگر بتوانیم شبکه توزیع را بخصوص در کالاهای اساسی در اولویت بگذاریم، مانند کشاورزی، به نتایج خوبی می رسیم.

نمره: 1

• حدادعادل: باید آسیب شناسی از وضع موجود بکنیم. الان آسیب های ساختاری داریم و سیاست گذاری اقتصادی ما هم آسیب رسان است. البته تحریم و فشار هم هست. با اصلاحات ساختاری و اصلاحات سیاستگذاری می توانیم به تولید کمک کنیم. به عنوان نمونه به اقدامی که در مجلس هفتم که رئیس مجلس بودم انجام شد و آثار نیکویی داشت اشاره می کنم: ایجاد سهمیه بندی در مصرف بنزین بود. ما 70 میلیون لیتر در سال 85 روزانه داشتیم. 40 میلیون تولید و 30 میلیون وارد می کردیم. دشمن طمع کرده بود برای تحریم بنزین. اما با سهمیه بندی تهدید را به فرصت تبدیل کردیم و امروز صادرکننده بنزین هم میتوانیم باشیم.

نمره: 0

• جلیلی: باید تولید ملی را مهم بدانیم. زمانی در دولت های قبل میگفتند اگر چیزی صرفه نداشته باشد نباید تولید کنیم مانند بنزین. باید از کالاهای داخلی حمایت کنیم و اجازه واردات ندهیم. نباید در رسانه ملی برای کالای خارجی تبلیغ شود. در موضوعاتی که وارد میکنیم تا جایی که امکان هست باید تولید داخل را در اولویت قرار دهیم. برای تولید کننده داخلی باید فرجام کارش را کمک کنیم. اگر فرجام تولید مشخص باشد کلی ظرفیت ایجاد می کند برای تولید.

نمره: 0

• عارف: مهمترین کار ثبات اقتصادی است و ما باید اصلاحات ساختاری انجام دهیم. باید ثبات در تصمیمات با استفاده از افراد متخصص استفاده شود. سهم تولید از یارانه ها پرداخت نشده. باید خرید تضمینی کالاها را در دستور کار قرار دهیم. باید مشکلات کشاورزی را حل و از جمله مسئله بیمه محصولات کشاورزی را حل کنیم. کسب و کار خانگی را باید جدی بگیریم. 18 میلیون زن خانه‌دار داریم که باید به کسب و کار خانگی آنها کمک کنیم.

نمره: 0

• روحانی: برای تقویت تولید ملی در قدم اول نگاه باید از مصرف محوری به تولید محوری بچرخد. در سالهای اخیر بیشتر بحث مصرف محوری بوده. خصوصی سازی باید واقعی انجام شود. تاالان 13 درصد واقعی بوده و بقیه به دولت داده شده. انحصارات باید برداشته شود. الان قدرتهایی هستند که هم ثروت دارند و هم قدرت سیاسی و هم سایر قدرت ها و دیگران نمیتوانند با آنها رقابت کنند. امروز به احساس امنیت اقتصادی لطمه خورده. باید کارآفرینان را تشویق کنیم و فضا را برای سرمایه گذاری آنها آماده کنیم. امروز امنیت روانی در جامعه به واسطه تهمت ها خدشه دار شده که باید این مسائل را برطرف کنیم.

نمره: 2

• رضایی: مشکل اصلی اقتصاد ملی ما این است که صاحب ندارد. ساختار دولت را بر اساس تولید ملی شکل می دهیم. در کنار هر وزارتخانه یک شورای فکر تشکیل می دهیم. ایالت های اقتصادی را در کشور شکل میدهیم. مشکل ما این است که هزینه های تصمیم گیری غلط بسیار بالاست

نمره: 0

• غرضی: تا وقتی که هزینه سرمایه بالاست، تولید شکل نمیگیرد. هزینه سرمایه معادل پولی است که بانک به سرمایه گذار می دهد. یعنی بالاتر از تورم. وقتی هزینه سرمایه 25 درصد باشد، هیچ تولیدی در دنیا 25 درصد سود نمیدهد. ما نباید فکر کنیم به صورت بخشی میتوانیم تولید را راه بیندازیم. تولید وقتی شکل میگیرد که هزینه پایین بیاید. وقتی میاید پایین که تورم پایین بیاید و وقتی تورم پایین می آید که تولید داشته باشید. لذا این یک چرخه است. علاوه بر بورس بازی، بورس مصنوعی و شبه پول را باید از بین برد تا سرمایه جایگاه خود را پیدا کند.

نمره: 0

• ولایتی: تولید را باید در صنعت و کشاورزی دید.تا وقتی تولید مردمی نشده و کارخانه ها به مردم واگذار نشود و دولت بخش مهمی از صنایع و تولیدات صنعتی را داشته باشد، درست نمیشود. آنجا که تولید دولتی ضرر می کند از بانک مرکزی می گیرد اما بخش خصوصی این امکان را ندارد و وام ها هم گران قیمت است. ضمن اینکه وقتی بخواهد واردات مواد اولیه کند در گذشته با 10 درصد قیمت جنس ال سی باز میکردند الان با 130 درصد میتواند باز کند. این برای تولید کننده مقرون به صرفه نیست. در کشاورزی تا نتوانیم قیمت محصولات را تضمین کنیم، کار درست نمیشود. به همان قیمتی که گندم را از خارج میخریم چرا از داخل نمی خریم؟

نمره: 1

• قالیباف: ما اقتصادهای خوب دنیا را اگر نگاه کنیم 70 درصد سهمشان در خدمات و 30 درصد در کشاورزی و صنعت است متاسفانه در خدمات ما 35 درصد است. امنیت سرمایه گذار بسیار مهم است ولی امروز در کشور ما این امنیت وجود ندارد. ما نه درست با فساد مبارزه می کنیم و نه اجازه میدهیم امنیت سرمایه گذار باشد. الان نقطه سر به سر در همه مطالعات ارزی و اقتصادی به هم خورده است.

سعید جلیلی بر اساس قرعه پشت تریبون قرار  گرفت.

• سوال: گام دوم قانون هدفمندی یارانه ها را چگونه اجرا میکنید؟

جواب من: پرداخت دائمی پول به مردم باید متوقف شود و جای آن را نظام حمایت اجتماعی از اقشار کم درآمد بگیرد، شبیه همۀ نظامهایی که در همه جای دنیا وجود دارد. در دورۀ گذار بخشی از درآمد فروش کالای دولتی را می توان به صورت پرداخت یک باره به مردم داد تا گذر از دوران موقت را برایشان آسانتر کرد. ولی در بلند مدت نظام عرضۀ کالاهایی مانند سوخت و نان باید از قواعد بازار تبعیت کند.

• جلیلی: قانون هدفمندی یک قانون اسا و باید به خوبی اجرا شود. یکی از بحث هایی که داریم و در هدفمندی خود را نشان داد این است که بخشی از مسائلی که مطرح میکنیم قبلا هم مطرح شده اما چرا موفقیت آمیز اجرا نشدند و مشکلاتی داشتند؟ اولین کار برای هر نگاه اقتادی و هر سیاست اقتصادی این است که باید به ساختار اجرایی دولت بپردازیم تا سیاست ها عملی شوند. وگرنه اینکار انجام نمی شود. دولت به مثابه قطاری هست که اگر راه نیفتد و سرعت لازم را نداشته باشد بهترین قوانین هم دچار مشکل می شود. روی حمایت از تولید همه وفاق دارند اما چرا انجام نمی شود؟ به خاطر اینکه سازوکارها و ساختارها خوب تعریف نشده اند. لذا من ساختار دولت را به گونه ای تغییر میدهم که اولا خودش برای مردم مانع نشود و ثانیا تقویت کند و خودش مشوق شود برای اینکه ظرفیت ها به کار گرفته شوند. اگر به این بحث اساسی نپردازیم سیاست ها و قوانین خوبی که داریم مانند همین هدفمندی یارانه ها، این موضوعات قابل پیگیری نیست. در بحث هدفمندی بحث اصلی این بود که یارانه ها هدفمند و در یک جهت صحیح مدیریت شود.

نمره: 0

•  رضایی: مرحله دوم را به صورت درآمدی و تولیدی عمل میکنیم. باید پول وارد تولید و سرمایه گذاری شود که در مصرف و تقاضا اثر خود را می گذارد. ساختار دولت کافی نیست باید راننده و رفتار دولت هم تغییر کند. نوسازی دولت که متناسب با تولید ملی باشد از مهمترین مسائلی است که اگر انجام نشود هر کسی دیگر به جای احمدی نژاد بیاید تغییر مناسبی صورت نمیگیرد. دولت باید ثروت تولید کن و پول درآور باشد تا از اجرایی کردن طرح ها و قوانین صحبت شود.

نمره: 0

• غرضی: دفعه اول  نیست که یارانه میدهیم. بنده وزیر نفت بودم، یک لیتر بنزین 1 تومان بود و از امام اجازه گرفتیم شد 3 تومان تا 2 تومان را به روستایی ها بدهیم. مشکل ناشی از آن است که به جای اینکه گرفتاری را از مردم کم کند، کارشناسی درست نشده و گرفتاری زیادتر شده. حالا همه فکر میکنند اگر به دنبال یارانه دادن بیشتر برویم گرفتاری بیشتر می شود. اینکه پول و شبه پول چگونه تزریق شود که زندگی مردم ارتقا یابد یک بحث کارشناسی وتولیدی و فنی است. وقتی خدایی نکرده میخواهیم با یارانه کار سیاسی کنیم نتیجه غیر از این نمی شود.

نمره: 0

• قالیباف: هدفمندی را حتما طبق قانون ادامه میدهیم. البته یارانه تولید را هم در بخش کشاورزی و هم در حوزه صنعت ادامه میدهیم. ضمنا باید سیاست های جبرانی برای دهک های پایین جامعه حتما بگذاریم تا قدرت خرید مردم را بالا ببریم. الان قدرت خرید خاصیتش نسبت به قبل از یارانه ها تغییر نکرده. ما قیمت را تثبیت می کنیم تا قدرت خرید مردم بالا برود. ما در یارانه ها قیمت را واقعی نکردیم. حقی از مردم الان ضایع شده و آن کیفیت است. چرا باید اتوی پرمصرف در خانه ها باشد یا ماشین ها 12 در 100 بسوزانند؟

نمره: 2

• حدادعادل: اگر مراد چند برابر کردن 45 هزار تومان باشد فکر نمیکنم دردی از دمردم دوا کند. این پول باعث افزایش تورم می شود. و 8 برابر آن را باید دوباره از مردم بگیریم. باید اشکالات مرحله قبلی برطرف شود. باید دولت به تناسب درآمدها یارانه ها را توزیع میکرد اما انجام نشد. مبلغی که مقرر شده بود دولت از افزایش قیمت انرژی صرف تولید بکندانجام نشد. اگر مرحله اول درست انجام شود شاید نیازی نباشد که وعده اجرای  مرحله دوم و سوم و بقیه را بدهیم.

نمره: 1

• عارف: هدفمندی یارانه ها در راستای تحقق عدالت اجتماعی مطرح شد. در دولت های بعد از انقلاب در همه مطرح بود که در دولت نهم و دهم به صورت ناقص انجام شد. باید فقر و غنا فاصله شان کم میشد ورفاه اجتماعی تامین میشد. ولی به خاطر عملکردی که در حال حاضر با آن روبرو هستیم و تورم بالای 30 درصد است به اهداف نرسیدیم. سهم تولید داده نشده که باید پرداخت شود. با ارزیابی دور اول می فهمیم که باید به اقشار آسیب پذیر توجه بیشتری شده و به تامین هزینه های درمانی مردم بپردازیم.

نمره: 1

• روحانی: یارانه هدفمند نشد باید هدفمند شود رقم پرداختی مردم قدرت خرید را به مردم نداد و تورم راجبران نکرد 245 هزار توامن دادیم بیشتر برداشت کردیم. مردم روی 45 هزار تومان حساب باز کردند لذا باید ادامه پیدا کند. باید یارانه افرادی که حقوق ثابت دارند، تقویت شود و پیشنهاد دولت من این است که یارانه کالایی هم باید اضافه شود برای اینکه مردم حداقل نسبت به تأمین کالاهای اساسی تضمین و اطمینان داشته باشند.

نمره: 1

• ولایتی: یکی از بدترین کارها این ست که طرحی خوب اجرا نشود ولو اینکه خوب طراحی شده باشد. یارانه باید اجرا شود چون قانون مجلس است. الان مردم میگویند پولی که میدهید را از ما بگیرید اما قیمت ها را به سابق برگردانید. هدفمندی مناسب اجرا نشد.

نمره: 0

• جلیلی: الان 70 هزار میلیارد تومان معوقه بانکی داریم. در ماه 2800 میلیارد یارنه می دهیم. الان 6 نفر 5000 میلیارد معوقه بانکی دارند. اگر ساختار اقتصادی را درست نکنیم، مشکل حل نمی شود. نقدینگی بسیار زیادی مشابه این هست که جمع نشده. به هدفمندی نباید نگاه سیاسی داشت. باید با قوت ادامه یابد. یکی از آن طرحهایی بود که در جهت عدالت بود. ما قبلا کالا را ارزانتر می دادیم هرقدر هر کس بیشتر مصرف میکرد بیشتر یارانه میگرفت. هدفمندی یارانه ها منطق درستی داشت.

ولایتی پشت تریبون قرارگرفت.

• سوال: برنامه عملیاتی دولت شما برای مهار گرانی و تورم چیست؟

جواب من: تورم با گرانی فرق دارد. تورم به معنای افزایش سطح عمومی قیمتها است، پدیده ای پولی است، و با کنترل نقدینگی تورم کنترل می شود. مهمترین منبع افزایش نقدینگی هم عدم تعادل مخارج و درآمدهای بودجه است. گرانی به معنای عدم رشد درآمدهای اقشاری از جامعه متناسب با تورم است. سیاستهای ناظر به رشد اقتصادی پاسخگوی این مشکل است.

• ولایتی: راه کنترل تورم، این است که ما به قواعد اقتصادی پایبند باشیم و قاعده اقتصادی میگوید هرگاه نقدینگی در بازار زیاد شده و متناسب با آن کالا در کشور نداشتید یا تولید نکردید یا وارد نکردید، عملا عرضه و تقاضا با هم تعادل ندارد. یعنی میزان رها کردن پول درجامعه متناسب با تولید کالا و خدمات نباشد. برای اینکه تورم نداشته باشیم، باید فکرهای مختلفی بکنیم که یکی از آنها فکر عاجل است. یعنی دولت باید فورا تنظیم بازار کند. اجناس حیاتی مورد نیاز مردم، مانند گوشت ومرغ و برنج و نان و مسکن و ... را به اندازه کافی تولید یا فراهم نکنیم تورم ایجاد می شود. اولین کار این است که یک فرصت برای کارهای فوری داریم. یکی از این کارهای فوری برگرداندن اعتماد مردم است. یکی از کارهای اعتمادزدا بخشنامه های متفاوت و متناقض است. معاون اول یا معاون اقتصادی دولت باید کاری کند که هر بخش دولت یک کاری نکند که مردم سرگردان شوند.

نمره: 2

• جلیلی: آنچه تحت عنوان مالیات تورمی از آن یاد می شود، بیشترین رنجش را مردم می برند.باید دنبال راه حل های ساختاری در این بحث باشیم نه راه حل مقطعی. در بحث افزایش نقدینگی، اگر نقدینگی را به موقع هدایت کنیم به سمت تولید، خیلی موثر است تااینکه این نقدینگی در بازارهای کاذب جولان بدهد. نقدینگی در ساختار اداری، از مشکلات ماست. وقتی برای یک پروژه‌ای چهار برابر هزینه کنیم باز هم نقدینگی بالا رفته و تورم ایجاد می کند. تورم انتظاری هم از مسائلی است که شیوه خاص خودش را برای خنثی کردن میخواهد.

نمره: 1

• رضایی: قریب 40 سال است گرانی و تورم وارد اقتصاد ایران شده و باید تلاش جدی برای خنثی کردن آن کنیم. 45 هزار تومان امروز 15 هزار تومان خرداد گذشته است و 30 هزار تومان آب رفته و مردم آسیب دیدند. تورم مانند اژدهای 5 سر بوده و علت اینکه با آن مقابله نشده این بوده که فقط با 1 سر آن مبارزه شده. نقدینگی باید در اولین فرصت کنترل شود. همین ماه های آینده اگر کنترل نشود، ارزش پول ملی که ناموس ماست، به شدت کاهش می یابد. هزار تومان الان 300 تومان خرداد سال قبل است.

نمره: 1

• قالیباف: اولین کار دولت بنده این خواهد بود که ثبات را در بازار ارز به وجود بیاورم. این استارت رشد اقتصادی خواهد بود. اقدام دیگرم بازبینی در توزیع کالا و خدمات است. سوم ثبات در قیمت کالاهای حیاتی کشور. اصلاح سیاست های پولی و  مالی هم جزو برنامه های من است. پول اگر کنترل نشود به سمت سفته بازی و افزایش تورم می رود. ما به اعتماد مردم نیازمندیم. در عرض 6 ماه اعتماد را به مردم برمیگردانیم.

نمره: 1

• غرضی: بحمدالله خیلی خوب بحث شد. تورم نتیجه آن است که دولت بیش از درآمدش هزینه کند. تا وقتی دولت ها درآمد وهزینه شان یکسان  نشود تورم ادامه می یابد. امیدوارم قسمت مردم ایران دولتی باشد که بیشتر از درآمدش هزینه نکند. شبه پول کشور را تحت فشار قرار داده است. الان 700 هزار میلیارد تومان نقدینگی است در حالی که میگویند 500 هزار میلیارد نقدینگی است. 200 هزار میلیارد با سفته بازی درست شده است. قبل از انقلاب تعداد باجه های بانک نزدیک 3 هزار تا بود الان نزدیک 24 هزار است. این درآمدها ناشی از شبه پول و سفته بازی و بورس های مصنوعی است.

نمره: 3

• عارف: تورم یک مشکل حل شده در دنیاست. بیش از 160 کشور دنیا تورم یک رقمی دارند ولی متاسفانه کشور ما از معدود کشورهای بالای تورم دورقمی است. الان 30 درصد تورم داریم. در دولت اصلاحات دست آوردهای خوبی برای کنترل تورم به وسیله اصلاح ساختار و ثبات اقتصادی داشتیم. ما ارز را تک نرخی کردیم. و از فسادهای ناشی از چندنرخی بودن جلوگیری کردیم. در کنار اصلاح ساختار،‌انضباط مالی دولت بسیار مهم است. دولت باید اول خودش را کنترل کند. بیشترین اثر را رشد نقدینگی در تورم دارد. باید نهادهای سیاست گذاری و تورم را تقویت کنیم.

نمره: 4

• روحانی: مهمترین مساله برگرداندن آرامش و ثبات به بازار کالا و پول است که مردم دچار یک نگرانی دائمی هستند برای تامین کالای روزمره شان که نمیدانند قیمت فردا با امروز چقدر متفاوت است. راه اصلی برای حل تورم رونق تولید است. با تنظیم بازار عرضه و تقاضا بخشی از مشکل حل می شود. بر دولت باید نظارت بیشتری شود.

نمره: 1

• حدادعادل: تورم باعث می شود ثروتمندان غنی تر و فقرا ضعیف تر شوند. حل مشکل تورم با تصحیح سیاست های دولت امکان پذیر است. برای مهار تورم باید دولت مهار شود. انضباط مالی باید برقرار و هزینه های دولت باید کنترل شود. نباید برای عطش کارهای عمرانی بیش از حد پول به کشور بریزد. این همان بیماری هلندی است که ما به دولت تذکر دادیم اما دولت گوش نکرد. سعدی میگوید: چو دخلت نیست، خرج آهسته تر کن که میخوانند ملاحان سرودی. اگر باران به کوهستان نبارد به سالی دجله گردد خشک رودی. سیاست های اصل 44 باید اجرایی شود.

نمره: 3

• ولایتی: یک راه حل دراز مدت و میان مدت داریم و یک راه کوتاه مدت. یکی از علل وضعیت آشفته اقتصادی امروز، از بین رفتن اعتماد بین دولت و مردم است. بازسازی اعتماد مجدد بین دولت و مردم از اساسی‌ترین کارهاست. ما باید یک تنفس 6 ماهه به تولیدکنندگان بدهیم. امروز کارخانه ها یا خوابیده یا کمتر از ظرفیت اسمی اش تولید میکنند. اینها دچار فشار مالیات و اقساط بانک و دیرکرد اقساط هستند. باید به این صنعت گر فرصت داد تا تورم مهار شود. مقدار زیادی دارو در گمرک به خاطر اختلاف قیمت ارز هست، باید دستور دهیم کالاها ترخیص شوند.